Bölüm IV - Meme-Akçiğer ve Mediasten Işınlamasında Morbidite
Prof. Tbp. Kd. Alb. Yücel PAK
Meme Kanseri Radyoterapisinde Morbidite
Primer Radyoterapi :Dikkatli bir cerrahi ve radyoterapi ile oluşan akut veya kronik yan etkiler minimaldir.Kemoterapi radyasyon etkisini artırabilir.
Akut:Cerrahiden sonra hastada aksilla bölgesinde hematom seroma,veya indurasyon görülebilir.Aynı şekilde biyopsi bölgesindede reaksiyon olabilir. Sellülit nadirdir,fakat oluştuğunda donmuş omuz tablosu gelişir.Radyoterapi sırasında rahatsızlık duygusu ve geçici olarak deri reaksiyonu görülebliri. Deri reaksiyonları ıslak deskuamasyondan,ülserasyona kadar değişik olabilir,fakat düzelir.
KRONİK:Erken meme kanserinde primer radyoterapi ile güzel bir görünüml sağlanır. İleri evrede kullanıldığında ise ; sıklıkla memede fibrozis oluşur,bu aşırı dozla ilişkilidir.Yüksek lokal doz verildiğinde,kondrit,osteit hatta kaburga kırığı görülmüştür.Hastaların %5 inden azından semptomatik PNÖMONİ görülür.Nedeni ise akciğer apeksinin tedavi alanına alınmasıdır.Asemptomatik apikal fibrozis de oluşabilir.Kol ödemi,brakial pleksu,rahatsızlığı ve yumuşak doku nekrozu standard dozda nadiren görülür.Kol ödemi genellikle cerrahi uygulamaya bağlıdır.Meme tedavisinde doz 7000 rad’ı geçtiğinde meme nekrozu sinir hasarı ve yumuşak doku nekrozu görülme olasılığı %15 dir.Primer radyoterapi adjuvan kemoterapiye mani değildir,ancak uygun dozda verilmelidir.(optimal kemoterapi=dozun %85i)
PRE VE POST OPERATİF RADYOTERAPİ:Bu yöntemlerle de görülecek komplikasyonlar uygulanan cerrahi ve radyoterapiye göre değişir.Ancak telenjektazi tarzında hafif veya orta derecede deri reaksiyonları,indurasyon ve pigmentasyon sık görülür.Cerrahi nedeniyle oluşan ödemi radyoterapi artırmaktadır.Bunlarda da tedavi alanına akciğer girerse pnömani görülebilir.
MUHTEMEL MORBİDİTE:(Diğer Beklentiler)İkincil Maliğnite :Radyoterapi karşı memede ikincil maliğnite oranını (%6) artırmaz.Radyoterapiye bağlı ikincil sakrom (lymphangiosarkom) oluşması ihtimali çok nadirdir.
İMMÜN SİSTEMİNİN YIKILMASI:Radyoterapinin meme kanserlerinden immün sistemi bozduğuna dair inandırıcı bir çalışma yoktur.Radyoterapinin geçici olarak düşürdüğü perferik lenfosit sayısının etkili olacağı söylenemez.
MEDİASTEN IŞINLANMASINDA AKUT REAKSİYONLAR
Öezefagus:Özefajit;eksternal radyasyona akut olarak reaksiyon gösteren en sensitif organdır.Akciğer Ca.radyoterapisi veya lenfomaların ışınlanmasında olduğu gibi olduğu gibi DİSFAJİ tedavinin genellikle 3.haftasında gelişir.Bu belirtinin palyasyonu viskoz Xylocaine gibi lokal anestizik ve/veya antiosid kullanarak yapılabilir.Seyrek olarak disfaji kandida infeksiyonuna bağlıdır ve Nistatin veya Nizoral (Ketoconazolone)gibi antifungal ilaçlara cevap verirler.Nadiren tedaviyi kesme gereği oluşur.Ara verme özefagus reaksiyonunun iyileşmesini sağlar.Nadirende şiddetli olursa nazogastrik tüp yerleştirilerek enternal hiperolimentasyon gereklidir.
Özefagus darlığı:Yüksek doz radyasyon verildiğinde,özellikle(doxorubicin) ile birlikte yapılan tedaviye geç komplikasyon olarak nadiren görülür.Özefagusta tümör varsa nüksten ayırmak gerekir.Beniğn darlıklarda darlığın genişletilmesi (Bujinaj) en uygun tedavidir.
Radyasyon Pnömonisi:Başlıca semptomu öksürük olan klinik bir sendromdur.Başlangıçta non-prodüktifdir,sonraları beyazımsı veya pürülan balgam,sekonder infeksiyon sebebiyle oluşabilir.Diğer semptomları dispne,göğüste dolgunluk,ateşi takipne ve synoz şeklinde olabilir.Özelliği ise akciğer grafisinde sadece radyoterapi volumü içerisinde infiltrasyon görünümü vermesidir.
Radyasyon pnömonisi görülme zamanı 1) ışınlanan akciğer volumü genişliği
2) fraksiyon 3)total doz 4)tedavinin toplam süresi 5)Bleomycın, doxorubrein,actinonycin D.BCNU ve Cyclophasplamid gibi kemoterapi kullanılması 6) Kortizon ile steroid verilmemesiyle ilişkilidir.Genellikle radyolojik karakteristik bulgular alışılagelmiş fraksiyonda (4000rad(4hafta)Bir tedavinin bitiminden yaklaşık 8 hafta sonra çıkar.4000 in üzerindeki her 1000 rad artışta 1 hafta daah ekrken başlar.Radyasyon pnömonisinin tedavisinde;gerek duyulursa oksijen 40-60 mg/gün prednisolon 4-6 hafta süreyle verilir.Pünilen balgam veya pozitif kültür bulunduğunda antibiyotik verilir.Ayrıca tanıda primer infeksiyonlar,tümörün lenfanjitik yayılımı;kemoterapiye bağlı pulmoner toksisite ve lokal rekürens tümör düşünülebilir.Pnomocystit veya diğer fırsatçı enfeksiyonları ortaya çıkarmak için açık torakotomi ve biopsi gerekli olabilir.
Radyasyon Fibrozisi:Bu radyografik bulgu radyoterapi bitiminden 2-12 ay içinde ortaya çıkar ve asemptomatik olabilir.Bu değişiklikler genellikle ışınlama sonrasındaki 9-12 yıl Stabil kalır,steroid kullanılışının fibroz gelişimini önlediği gösterilememiştir.
Kardit:Hastaların kalbi radyasyon alanına girdiğinde %3den daha az olmak üzere perikardit görülebilir.Bu non-konstruktif akut perikardit radyoterapiden haftalar-aylar sonra görülür.Ortaya çıkışı genellikle ateş,taşikardi,substernal ağrı ve sürme sesi ile birlikte perikardial effüzyon şeklinde olur.3000 radın üzerindeki doz tüm kalbe verilirse %50 oranda perikardit görülür.Kalbin ışınlanması gerekli ise 1500-2000 radyoterapi doza erişilince kalp apeksi radyasyon alanı dışına çıkarılmalıdır.Konsrüktif perikardit tedaviden 6 ay veya yıllar sonra görülür.Akut perikarditten önce veya sonra ortaya çıkabilir.Tedavide kortizon kullanılır.Radyasyonun myokardit veya koroner arter hastalığı yapması nadirdir.
KAYNAKLAR
Aklınıza takılan hertürlü soruyu Radyasyon Onkolojisi ABD'na iletirseniz enkısa sürede cevaplandırılacaktır.
Ana Sayfaya Dönüş
Dr.Kaan OYSUL tarafından hazırlanmaktadır